Պա­տե­րազ­մի թաքն­ված շա­հա­ռու­նե­րը

Ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մի յու­րա­հատ­կու­թյուն­նե­րից մեկն էլ այն է, որ այս­տեղ են բախ­վում գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի և խո­շոր խա­ղա­ցող­նե­րի շա­հե­րը։ Ար­ցա­խը դար­ձել է շա­հե­րի ճշգրտ­ման, հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հս­տա­կեց­ման թա­տե­րա­բեմ, որ­տեղ ա­մեն մեկն իր դիր­քերն է փոր­ձում տա­րա­ծաշր­ջա­նում ամ­րաց­նել։ Պա­տե­րազ­մի քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­նե­րին այս օ­րե­րին հա­ճախ են անդ­րա­դառ­նում, երևա­ցող դե­րա­կա­տար­նե­րին ևս, սա­կայն այս պա­տե­րազմն ու­նի նաև տն­տե­սա­կան բա­ղադ­րիչ և թաքն­ված շա­հա­ռու­ներ, ո­րոնք այ­լոց ձեռ­քով շա­գա­նակ­ներ են հա­նում կրա­կից՝ հնա­րա­վո­րինս ստ­վե­րում մնա­լով։ Ադր­բե­ջա­նա­կան նավ­թի ու գա­զի գոր­ծոնն ա­ռա­ջին հա­յաց­քից երկ­րոր­դա­կան, բայց ոչ պա­կաս էա­կան նշա­նա­կու­թյուն ու­նի այս պա­տե­րազ­մում։ Միայն ադր­բե­ջա­նա­կան այն կեղծ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, թե հայ­կա­կան ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րը պատ­րաստ­վում են հար­վա­ծելու Բա­քու-Թի­բի­լի­սի-Ջեյ­հան նավ­թա­մու­ղին (չնա­յած ՀՀ պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյու­նը մեկ ան­գամ չէ, որ հեր­քել է այդ սադ­րիչ տե­ղե­կու­թյու­նը), խախ­տում է ողջ Եվ­րո­պա­յի ան­դոր­րը, նրանք հաս­կա­նում են, որ այս պա­տե­րազ­մը կա­րող է ու­ղիղ ի­րենց շա­հե­րին հար­վա­ծել։

Ակն­հայտ է, որ այ­սօր Եվ­րո­պա­յին ա­վե­լի շատ այս նավ­թա­մու­ղի խն­դիրն է հու­զում, քան հեր­թա­կան ցե­ղաս­պա­նու­թյան ա­ռաջ կանգ­նած հա­յե­րի հար­ցը։ Նրանց հան­ցա­վոր լռու­թյու­նը շատ խո­սուն է։ Ամ­բող­ջո­վին նավ­թա­յին հեն­քով կա­ռուց­ված Ադր­բե­ջա­նի տն­տե­սու­թյան հա­մար կեն­սա­կան անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն է իր վե­րահս­կո­ղու­թյան գո­տում պա­հել «ոս­կե հոր­թը»՝ Բա­քու-Թբի­լի­սի-Ջեյ­հան նավ­թա­մու­ղը։ Դեռևս 1999-ին, Լոն­դո­նում Բա­քու-Թբի­լի­սի-Ջեյ­հան նավ­թա­մու­ղի կա­ռուց­ման պայ­մա­նագ­րի կն­քու­մից հե­տո, Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գահ Հեյ­դար Ա­լիևը հայ­տա­րա­րեց. «Այս խո­ղո­վա­կա­շա­րով ոչ թե նավթ է հո­սե­լու, այլ քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն»: ՈՒ հի­մա նաև այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան թե­լադ­րան­քով է պա­տե­րազ­մը։

Այն եր­կր­նե­րը, ո­րոնց նավ­թա­յին ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ են Ադր­բե­ջա­նի խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րը, ա­մե­նա­մեծ շա­հագր­գիռ կողմն են, որ այս պա­տե­րազ­մում Ադր­բե­ջա­նը հաղ­թի և տա­րա­ծաշր­ջա­նում ա­վե­լի ա­մուր դիր­քեր զբա­ղեց­նի։ Դրանց մեջ գլ­խա­վո­րը բնա­կա­նա­բար Մեծ Բրի­տա­նիան է։ «Բրի­թիշ փեթ­րո­լեում», «Սթա­թօյլ» և մի­ջազ­գա­յին այլ գերհ­զոր նավ­թա­յին ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի ձեռ­քում է կենտ­րո­նա­ցած Ադր­բե­ջա­նի նավ­թա­յին սեկ­տո­րի ճն­շող մա­սը։ Նրանք ոչ միայն կա­ռա­վա­րում են այդ երկ­րի ա­մե­նաե­կամ­տա­բեր նավ­թա­հո­րե­րը, այ­լեւ Ադր­բե­ջա­նից նավ­թի ու գա­զի ա­ռաք­ման հիմ­նա­կան խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րի՝ Բա­քու-Ջեյ­հա­նի եւ Բա­քու-Էրզ­րու­մի նկատ­մամբ հս­կո­ղու­թյուն են սահ­մա­նել։
Ի դեպ, Բա­քու-Թբի­լի­սի-Էրզ­րում գա­զա­մու­ղը շա­հա­գոր­ծում է «Հա­րավ­կով­կա­սյան խո­ղո­վա­կա­շար» ըն­կե­րու­թյու­նը, ո­րի հիմ­նա­կան բաժ­նե­տե­րը ևս բրի­տա­նա­կան «Բրի­թիշ փեթ­րո­լեումն» է, ինչ­պես նաև նոր­վե­գա­կան «Սթա­թօյ­լը»։ Այ­սինքն, այս ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի մի­ջո­ցով է ադր­բե­ջա­նա­կան գա­զը հաս­նում Թուր­քիա և Եվ­րո­պա:

Հայր Ա­լիևն ի­րա­վա­ցի էր. այ­սօր և՛ Եվ­րո­պա­յի, և՛ Թուր­քիա­յի, և՛ մաս­նա­վո­րա­պես Մեծ Բրի­տա­նիա­յի հա­մար չկա Ադր­բե­ջան, կա խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րով հո­սող քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն, ո­րը նրանք կրծ­քով պաշտ­պա­նում են։ Իսկ մենք միամ­տա­բար կար­ծում ենք, թե կա­րող ենք մեր ար­դա­րու­թյամբ Եվ­րո­պա­յի լռու­թյու­նը խախ­տել այն դեպ­քում, երբ նրա հա­մար, ի դեմս Ադր­բե­ջա­նի, կա հս­տակ շահ, ին­չը հա­զա­րա­վոր հա­յե­րի կյան­քից շատ ա­վե­լի կարևոր է։ Եվ ե­թե Եվ­րո­պան ու­ղիղ սպառ­նա­լիք տես­նի այ­սօր այս շա­հը սպա­սար­կե­լու ա­ռու­մով, այ­սինքն, ե­թե ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը հան­գեց­նեն նավ­թա­գա­զա­յին խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րի խա­փան­ման, ա­ռա­ջի­նը կնետ­վի ա­ռաջ­նա­գիծ՝ պա­տե­րազ­մը դա­դա­րեց­նե­լու «մար­դա­սի­րա­կան» կո­չե­րով։

Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ